Mỗi loại đùm (moay-ơ) sẽ tương thích với một loại líp nhất định, Có 2 khái niệm chính về đùm líp vặn (Freewheel) và đùm líp thả (Freehub) bạn cần phân biệt, mình có làm một video về phân loại 2 loại đùm này, bạn có thể theo dõi tại đây:

Líp vặn tuy phổ biến hơn nhưng nó thường chỉ được dùng trên các dòng xe phổ thông với chi phí sản xuất thấp, trong khi đùm líp thả lại được dùng trên các dòng xe trung cấp và cao cấp do tính chất nhẹ và cấu tạo ưu việt hơn. Trên thị trường hiện nay có khá nhiều loại líp thả, trong bài viết này mình sẽ chia sẻ về các loại phổ biến, những đời cổ xưa xin phép không đề cập

Shimano HG

Líp Shimano HG

HG là chữ viết tắt của HyperGlide, đây là công nghệ thiết kế bánh líp được Shimano giới thiệu vào những năm 80, nó giúp xích được chuyển mượt mà hơn giữa các líp. Nếu như quan sát kỹ các bánh líp, bạn sẽ thấy ở mỗi bánh líp đều có các đường rãnh được khoét sâu vào, và có những răng líp mỏng dày khác nhau, các bánh líp này phải được đặt theo đúng thứ tự nhất định. Đây chính là công nghệ HyperGlide, xích di chuyển từ líp này sang líp khác sẽ trở nên êm và mượt mà hơn, hạn chế tối đa tính trạng trượt xích.

Tuy nhiên, với cấu tạo khác nhau của các bộ líp thời đó, các bánh líp không được thiết kế dính với nhau mà thường thiết kế rời nhau. Do đó, để đảm bảo các bánh líp này được xếp theo đúng chiều theo thiết kế của HyperGlide, Shimano đã tạo ra các đường ren lớn nhỏ khác nhau trên cối líp, với mục đích ráp líp đúng theo thứ tự. Đó là lý do mà chuẩn sọc trên đùm ban đầu này được gọi là Shimano HG

Chuẩn HG của Shimano từ đó được rất nhiều hãng sản phẩm phụ tùng xe đạp áp dụng và hiện tại vẫn đang là chuẩn phổ biến nhất trong các loại đùm líp thả hiện nay, trong đó có cả Sram cũng dùng chuẩn này trong các dòng sản phẩm của họ.

Đùm Shimano HG

Sau một thời gian sử dụng, cối líp HG cũng bộc lộ 1 số khuyết điểm của nó. Đó là khả năng bị cắn khi đạp mạnh. Các vết cắn này tạo thành đường rãnh trên các gờ mỏng của cối líp. Do đó, các hãng sản xuất muốn nâng cấp bằng các chất liệu khác. Thép thì cứng nhưng nặng, Titan thì nhẹ và cứng nhưng đắt, nhôm thì nhẹ và tiếp tục bị cắn. Và đây vẫn là vẫn đề trong suốt thời gian dài.

Cối líp Shimano HG bị các vết cắn

Cối líp chuẩn Shimano HG hiện nay có 2 loại: dành cho MTB với chiều dài cối khoảng 34.95mm, và 36.75mm dành cho Road.

Cối líp Shimano HG có thể đi được hầu hết các loại líp từ 8-9-10-11 và 12sp.

Líp nhỏ nhất trên cối líp Shimano HG không thể nhỏ hơn 11 răng (T) và Sram đã giới thiệu chuẩn Sram XD.

Sram XD

Một hạn chế khác của chuẩn Shimano HG đó là nó chỉ có thể đi được líp nhỏ nhất là líp 11T (răng), trong khi thị trường ngày càng trở nên sôi động hơn với chuẩn truyền động 1 x thay vì 2x hay 3x, thế nên việc trang bị líp nhỏ sẽ giúp tăng hiệu suất của bộ truyền động 1x lên rất nhiều. Vì lý do đó mà Sram XD ra đời, chuẩn thiết kế này của Sram được giới thiệu lần đầu vào năm 2012, nó giúp thu nhỏ phần cối và đi chuyển toàn bộ răng của lock-ring ra phía ngoài, thiết kế này giúp cho cối líp nhỏ lại và có thể dùng cho các bánh líp có kích thước nhỏ hơn 11T.

Thiết kế này hơn nữa cũng giải quyết được tình trạng bị cắn cối của Shimano HG, vì bây giờ phần thân của líp được gắn khớp với phần răng được thiết kế bên ngoài của Sram XD.

Sram XD gắn được tất cả các líp chuẩn XD 11 và 12 hỗ trợ XD của sram. Ngoài ra, Sram cũng đưa ra chuẩn XDR, để dùng trên các líp road vốn có thiết kế dài hơn. R là chữ viết tắt của Road. Tương tự như Shimano HG dành cho road.

Chuẩn Sram XD yêu cầu bộ líp nguyên khối theo chuẩn sram XD và không cần sử dụng lockring.

Bên trong bộ líp sram XD sẽ bao gồm lõi khoá để siết líp vào cối. Dụng cụ siết líp dùng trên Shimano HG hoàn toàn dùng được trên líp chuẩn Sram XD. Sram cung cấp chuẩn Sram XD là 1 chuẩn mở và rất nhiều nhà sản xuất phụ tùng đã áp dụng chuẩn này trên các sản phẩm, nhưng Shimano thì vẫn không, và họ vẫn tiếp tục tung ra các dòng sản phẩm mới nhưng theo chuẩn cũ Shimano HG của họ suốt một thời gian dài, cho đến tận năm 2018 … và Shimano đã giới thiệu Micro Spline…

Shimano Micro Spline

Đây là chuẩn mới nhất của Shimano, được giới thiệu lần đầu vào năm 2018. Mục đích của chuẩn thiết kế này tương tự như Sram XD, đó là có thể sử dụng được líp nhỏ hơn 11T để chạy đua về hiệu suất của các bộ truyền động 1x trên thị trường. Tuy Sram XD là chuẩn mở, tức là các hãng đều có thể sử dụng thiết kế này kể cả Shimano. Nhưng với Shimano, họ vẫn nhìn nhận chuẩn XD này còn nhiều hạn chế. Shimano thiết kế Micro spline gần như Shimano HG, nhưng các đường gân trên cối được tăng cường nhiều hơn để tăng độ cứng và hạn chế tình trạng cắn cối đang xảy ra trên Shimano HG.

Đùm Shimano Micro Spline

Các líp cuối có thể thay thế thay vì nguyên khối như sram, do đó theo Shimano, việc này tiết kiệm chi phí hơn cho người sử dụng nếu có hao mòn xảy ra và cần thay thế. Và chuẩn này có thể áp dụng cho rất nhiều dòng sản phẩm của Shimano từ cao cấp XTR, cho đến trung cấp là Deore thay vì chỉ các dòng cao cấp như Sram.

Phần Lockring vẫn giữ nguyên và dụng cụ tháo líp vẫn tương tự như trên Shimano HG.

Bộ líp Shimano Micro Spline, các líp cuối có thể tách rời

Nhưng nếu so sánh về độ ổn định và cứng cáp: theo một số chuyên gia, Sram XD vẫn được cho là cứng cáp hơn vì sử dụng tính chất nguyên khối, trong khi Shimano Micro Spline dùng các khớp răng lồng vào nhau ở các líp cuối.

Chuẩn Micro Spline đầu năm 2020 đã được Shimano ký kết với các nhà sản xuất phụ tùng lớn và các hãng này có thể bắt đầu sản xuất phụ tùng theo chuẩn Micro Spline của Shimano. Và rất có thể trong tương lai, tất cả các dòng sản phẩm không chỉ cao cấp, trung cấp mà còn phổ thông sẽ áp chuẩn chuẩn mới này.

Campagnolo hoặc ‘Campy’

Chuẩn Campagnolo có cấu tạo tương tự như Shimano HG nhưng các khớp được gia cố dày hơn và cũng chỉ có thể sử dụng líp nhỏ nhất là 11T (tương tự như trên Shimano HG). Cối líp Campy ít phổ biến và chỉ có thể sử dụng được các líp theo chuẩn Campy 8-9-10-11-12 tốc độ.

Cối líp chuẩn Campy

Nếu như các bạn đang sử dụng chuẩn Shimano HG, bạn hoàn toàn có thể nâng cấp lên Sram XD hoặc Micro Spline bằng việc thay thế cối líp, ví dụ như bạn đang dùng đùm của Hope, hay của DT, bạn có thể vào trang web của họ để tìm cối líp tương thích, việc nâng cấp khá dễ dàng, chỉ cần tháo cối líp cũ và thay thế cối líp mới.

Và đây là video chia sẻ của mình về 3 loại đùm và cối líp phổ biến: Shimano HG x Sram XD x Shimano Micro Spline: